آیا تا به حال می دانستید تلفن همراه در کنار تمام مزایای آن، چه خطراتی بر سلامت روانی و جسمانی دانش آموزان و کودکان دارد؛ برای نمونه متخصصان معتقدند یکی از عوامل تومور مغزی در نوجوانی و بزرگسالی حاصل استفاده بی رویه از وسایل الکترونیکی است.
این روزها کمتر پیش می‌آید که گوشی تلفن و یا تبلت در دست کودکان نبینیم؛ حتی بچه های سه یا چهار ساله اگر خودشان گوشی موبایل شخصی خود را نداشته باشند، تمام فوت و فن های موبایل مادر و پدرشان را حتی بهتر از خود آن ها بلد هستند.
این در حالی است که گاهی اوقات این خود والدین هستند که بدون آنکه خود کودک بخواهد برای کودکشان تبلت یا موبایل میخرند و کلی هم خوشحال می شوند که این تکنولوژی چقدر خوبه! بچه‌ها یک گوشه می‌نشینند و سرگرم بازی با آن می‌شوند، اما نباید فراموش کرد که آسیب های تلفن همراه و تبلت بسیار بیشتر از مزایای آن است.
تلفن های همراه هم چنین به یک وسیله جدا نشدنی برای دانش آموزان تبدیل شده است؛ آنها تقریباً در همه جا از این وسیله استفاده می‌کنند، بازی می‌کنند، جست و جو می‌کنند و گاهی هم اطلاعات مفید کسب می‌کنند؛ اما واقعیت این است که دانش آموزان اگر از این وسیله به درستی استفاده نکنند، بیش از هر قشر دیگری آسیب خواهند دید.
محاسن و معایب استفاده از تلفن همراه
گوشی های موبایل با تمام مضرات و اثرات منفی که دارند هنگامی که در دست کودکان قرار می گیرند به طور کاذب باعث ایجاد آرامش در آنان می شوند.
کافی است که به دست یک کودکی که دائما با شیطنت هایش آرامش و تمرکز شما را از بین برده یک گوشی موبایل بدهید تا ببیند که او چگونه یک گوشه می نشیند و بدون آنکه خرابکاری کند و باعث آزار کسی شود، ساعت ها مشغول بازی با آن می شود.
اما باید این سوال را از خود بپرسیم که این امر مثبت به تمام آسیب ها و خطراتی که برای فرزندمان به وجود می آورد می ارزد؟
در ادامه به بیان آسیب های غیر قابل جبران گوشی های موبایل به کودکان و نوجوانان می پردازیم:
ضغیف شدن بینایی
یکی از واضح ترین و آشکار ترین مضرات تلفن های همراه آسیب های بینایی و چشمی است.
با توجه به اینکه استفاده از گوشی همراه و تبلت برای کودکان به مدت زمان کوتاه خلاصه نمی شود، قطعاً به بینایی آن ها آسیب می زند.
به گفته گری هیتینگ نویسنده ارشد سایت “AllAboutVision.com”، خستگی دیجیتالی چشم (Digital Eye Strain) که گاهی اوقات تحت عنوان سندروم بینایی کامپیوتری (computer vision syndrome) از آن یاد می‌شود، باعث آزردگی بسیاری می‌شود.
بر اساس گزارشی که در سال 2015 میلادی از سوی انجمن بینایی ایالات متحده آمریکا با عنوان «از چشمانتان در برابر دستگاه های دیجیتالی محافظت نمایید» به چاپ رسید، 61 درصد از آمریکایی ها پس از استفاده دراز مدت از دستگاه های الکترونیکی دچار خستگی چشم می‌شوند؛ به بیان دیگر تقریباً از هر سه آمریکایی، دو نفر را شامل می‌شود.
بروز مشکلات عصبی در کودکان
یک جا نشستن و غافل شدن از بازی های کودکانه موجب بروز مشکلات عصبی در کودکان می‌شود. کار زیاد با رایانه، تبلت، گوشی و حتی تماشای زیاد تلویزیون از فاصله نزدیک و مواجهه بیش از حد با منابع نوری باعث بروز این مشکل می‌شود.
انجمن متخصصین اطفال آمریکا نیز می‌گوید که کودکان پیش از دو سالگی نباید به هیچ نمایشگری نگاه کنند اما تقریبا 90 درصد کودکان تا قبل از دو سالگی به طور منظم تلویزیون نگاه می‌کنند؛ زمان مشاهده تلویزیون نیز به تدریج بیشتر می‌شود.
پایین آمدن کیفیت خواب
زمانی که افراد به گوشی های هوشمند و تبلت های خود در تاریکی نگاه می کنند، طول موج کوتاه نور آبی منجر به تاخیر در ترشح ملاتونین می‌شود و پیرو آن، فرآیند خواب را سخت‌تر میکند.
نویسنده ارشد این تحقیقات از دانشگاه هوستون گفت: «دستگاه های الکترونیکی نظیر تبلت و گوشی همراه سطح هورمون خواب را کاهش و کیفیت خواب را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.»
هزینه ها و تبعات پایین آمدن کیفیت خواب به خصوص در کودکان بسیار بیشتر از خستگی و خواب آلودگی است؛ عدم داشتن خواب منظم با خطر بالایی از افسردگی، چاقی، حمله قلبی، سکته مغزی و دیابت مرتبط است.
به وجود آمدن اختلالات ذهنی
به گفته محققان چت کردن و ارسال بیش از اندازه پیام نوعی وسواس و اختلال ذهنی به دنبال دارد که متاسفانه نزد کاربران نوجوان بسیار رایج است.
استفاده بیش از اندازه و غیر ضروری از تلفن همراه برای کاربر استرس و پریشانی ذهنی پدید می آورد.
این اختلالات به حدی است که نوعی بیماری روانی و عصبی براساس آن تعریف شده است و فرد مبتلا در طول روز چندین بار احساس می کند گوشی تلفن همراهش زنگ می‌خورد.
از سوی دیگر برخی اختلالات روانی به دلیل تماشای صحنه‌های نامناسب در برخی بازی‌ها، فیلم‌های فضای مجازی و … از دیگر مواردی است که نباید از آن غافل شد.
منزوی شدن کودکان
بازی با تبلت و تلفن های همراه فرصت آموزش، خواندن، نوشتن و حتی اجتماعی شدن و برقراری ارتباط با دیگران را از کودکان سلب میکند.
تمام روزهایی که می توانند بهترین گزینه های برقراری ارتباط کودکان با دیگران و ایجاد روابط اجتماعی مفید باشند، با بازی با وسایل الکترونیکی به هدر می روند.
بروز چاقی در کودکان
با فراگیر شدن تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند چاقی کودکان بیش از قبل شیوع پیدا کرده است که در پی آن بیماری‌های متعدد دیگری نیز شکل می‌گیرند.
زل زدن کودکان به صفحه نمایشگر وسایل الکترونیکی، نشستن های مداوم، بی‌تحرکی‌های زیاد، پایین آمدن کیفیت خواب و حتی غذا خوردن در هنگام بازی به چاقی کودکان دامن زده است.
بروز تومور مغزی
متخصصان انگلیسی باور دارند، تومور مغزی که در نوجوانی و بزرگسالی بروز پیدا میکند حاصل استفاده بی‌رویه کودکان از وسایل الکترونیکی است؛ یک مطالعه جامع بین المللی در سال 2011 نشان داد میان استفاده از وسایل الکترونیکی و ابتلا به تومور مغزی در بزرگسالی ارتباط مستقیم وجود دارد. هر چه کودک بیشتر وسایل الکترونیکی استفاده کند، احتمال آسیب دیدن او در بزرگسالی افزایش می‌یابد.
خطر ابتلا به انواع سرطان
از آنجایی که تلفن‌های همراه برای برقراری ارتباط از امواج رادیویی استفاده می‌کنند، یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های استفاده از اینگونه وسایل افزایش خطر ابتلا به سرطان است.
آسیب های جسمی فراوان در اثر استفاده از هندزفری
گوش دادن با صدای بلند به موزیک با استفاده از هدفون یا هندزفری به صورت طولانی مدت، سبب عارضه های مختلفی از جمله کاهش سطح شنوایی گوش به صورت موقت و یا دائم می‌شود.
هدفون ها به دلیل انتقال صدا به صورت مستقیم و بی واسطه روی سیستم شنوایی تاثیر منفی می‌گذارند.
اعتیاد به تلفن همراه
برخی کودکان عادت کرده اند صبح که از خواب بیدار می‌شوند، سراغ تلفن همراه و حتی قبل از آنکه صبحانه بخورند ساعت‌های زیادی را صرف بازی‌های آنلاین کنند که اگر والدین نتوانند کنترلی بر روی بازی‌های آنلاین فرزندشان اعمال کنند، باید گفت به راحتی این دست بازی‌ها اعتیادآور می‌شوند.
ضمن اینکه بعضی از کودکان برای افزایش رتبه و جایگاه خود در این گونه بازی‌ها، حتی حاضر به پرداخت هزینه‌هایی هستند و گاهاً می‌بینیم که یک کودک خردسال با استفاده از کارت بانکی والدین از حساب آنها برداشت کرده تا رتبه خود در بازی را ارتقاء دهد؛ ضمن اینکه بعضی از این بازی‌های آنلاین حاوی تصاویر مستهجنی است که کودک را با فضایی که هیچ تناسبی به سن او ندارد، آشنا میکند و قطعاً تبعات جبران ناپذیری در روح و روان وی به جای می‌گذارد.
بسیاری از محققان معتقدند استفاده بیش از اندازه از تلفن همراه در ذهن و اعصاب کاربران نوعی اعتیاد پدید می‌آورد که درست مانند اعتیاد به مواد مخدر و … مخرب است.
معتادان به استفاده از تلفن همراه از دوستان و خانواده فاصله می‌گیرند، انزواطلب می‌شوند، اولویت های سنی و اجتماعی نظیر تحصیل و اشتغال را پس می‌زنند، هنگامی که تلفن همراه در دسترس‌شان نیست به آن فکر می‌کنند و از دوری‌اش رنج می‌برند.
کاهش مهارت های ارتباطی
شواهد نشان می‌دهد، جایگزینی این تکنولوژی به جای ارتباطات حضوری تا حدود زیادی ارتباطات انسان ها را به حداقل رسانیده است.
افزایش این گونه ارتباطات به کاهش روابط چهره به چهره و زنده صوتی منجر می‌شود. ارتباطات ناقصی که در قالب متون خشک و بی روح جان می‌گیرد، مرز شوخی و جدی را درهم می‌آمیزد و مسیر اغراق آمیز و نادرستی را می‌پیماید که هرگز جایگزین مناسبی برای ارتباط کلامی و عاطفی میان گروه دوستان و آشنایان نیست و شناخت مجازی و غیر واقعی حاصل از آن نمی‌تواند معیار خوبی برای آگاهی درباره طرفین رابطه باشد.
این ارتباط مجازی فرصت یادگیری آداب زندگی را به طور عملی و از طریق ارتباط موثر با اقشار مختلف اجتماعی از فرد سلب و او را در محیطی بسته و محدود محصور میکند.
اتلاف وقت زیاد
از آنجا که گوشی‌های تلفن همراه قابلیت دارا بودن بازی‌های مختلف را در خود دارد، دانش آموزان در سنین کودکی یا نوجوانی مدت زمان زیادی را سرگرم بازی می‌شود و از دیگر کارهای ضروریش باز می‌ماند.
بر اساس گزارشی که شبکه سی ان ان در سال 2015 منتشر کرد، نوجوانان روزانه حداقل 9 ساعت از وسایل الکترونیکی استفاده می‌کنند که تاکنون به طرز چشمگیری نیز افزایش داشته است.
در معرض اطلاعات نامتناسب بودن
در بسیاری از مواقع محتویات درون پیام‌ها و برخی کانال ها و سایت ها مسائل و اطلاعات نامناسبی دارد که ذهن کودک و نوجوان را درگیر میکند، مشغله فکری برای او ایجاد می‌شود و به علاوه غالباً به خاطر ترس از اطلاع والدین دچار تشویق و نگرانی می‌شود.
استفاده بهتر کودکان از ابزار الکترونیکی با همراهی والدین
استفاده از ابزار دیجیتال ممکن است گاهی هم بسیار خوب باشد؛ به‌خصوص زمانی که بچه ها و والدین شان با یکدیگر برای استفاده از این دستگاه ها در تعامل باشند. پدرها و مادرها می‌توانند برای فرزندان شان کتاب الکترونیکی بخوانند، در بازی‌ها و اپلیکیشن های آموزشی به آنها کمک کنند و تجربه های کسب‌شده از اسمارت فون‌ها را به دنیای واقعی متصل کنند.
اغلب تصور می شود کودکان فقط به تماشای کارتون و سریال تلویزیونی علاقه دارند، ولی مطالعات جدید ثابت کرده در این رده سنی به بازی کردن، کتاب خواندن و استفاده از برنامه های تعاملی بیشتر توجه میکند. در واقع برخلاف آن چه به نظر می‌رسد، کودکان به دنبال های راه های بیشتری برای کار با اپلیکیشن‌ها و دستگاه ها هستند و اگر والدین نیز با آن ها همراهی کنند، یادگیری و تجربه کاربری آن ها بسیار غنی‌تر و موثرتر می‌شود.
ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در کلاس درس
آمارها حکایت از آن دارد که تقریباً تمام مدارس دنیا استفاده از گوشی همراه در کلاس درس را ممنوع کرده‌اند، 62 درصد دانش آموزان می‌توانند گوشی همراه به مدرسه ببرند اما اجازه استفاده از آن در کلاس درس و یا حتی به همراه بردن آن در کلاس را ندارند.
گرچه بردن تلفن همراه به کلاس درس ممنوع است اما قطعاً هستند دانش آموزانی که به شیوه خاص خود از قانون مدرسه سرپیچی می‌کنند و حتی در کلاس درس از تلفن همراه استفاده می‌کنند که در این صورت بیشترین آسیب را خود دانش‌آموز می‌بینند.
در همین راستا ما در مدارس کیان اتاق هایی را تمهید دیده ایم که دانش آموزانمان به محض ورود به مدرسه تلفن همراه خود را در کمد مخصوص خود می گذارند و هنگام خروج از مدرسه تلفن همراه خود را برمیدارند، این امر به خودی خود باعث می شود تا دانش آموزان تا حد زیادی سعی نکنند از طریق غیرمجاز و مخفیانه تلفن همراه خود را با خود به سر کلاس های درس ببرند.